Sách mới
Địa danh hành chính Bắc Kỳ qua tư liệu và tài liệu thời kỳ thuộc địa
Trọn bộ 2 tập bìa cứng có in màu
Nxb Dân Trí,3/2025
…
Giới thiệu
Bộ sử liệu đáng tin cậy
“Đây là tuyển tập các văn bản, tài liệu lưu trữ về địa danh và địa giới hành chính dưới thời Pháp thuộc ở các tỉnh Bắc Kì. Được sưu tập và biên soạn công phu, cuốn sách mà các bạn đang cầm trên tay là một công cụ tham khảo rất giá trị để tiếp cận các thông tin khai thác từ tài liệu lưu trữ đáng tin cậy, một cách có hệ thống liên quan đến địa danh hành chính của các tỉnh Bắc Kì trong thời kì lịch sử mang tính chất bản lề, chuyển từ thời kì quản lí mang tính chất truyền thống dưới thời quân chủ đến thời Pháp thuộc với những thay đổi rất cơ bản về nền tảng hạ tầng, kinh tế, văn hóa xã hội, cư dân và phương cách quản lí xã hội thuộc địa nhưng mang nhiều yếu tố hiện đại mà sau này chúng ta vẫn kế thừa một cách «có phê phán». _ Nhà sử học Dương Trung Quốc.
Địa giới hành chính là không gian được xác lập do nhu cầu quản lí lãnh thổ của nhà nước. Việc xác lập ấy nhằm mục đích hàng đầu là quản lí xã hội (cư dân) một cách hiệu quả nhất và khai thác tốt nhất các tiềm năng kinh tế trên địa bàn, đồng thời cũng tạo mối liên kết chặt chẽ giữa các đơn vị khác trong hệ thống hành chính của quốc gia. Vì thế, việc phân định và quản lí địa giới hành chính luôn là một công việc hệ trọng của nhà nước và có tác động đến mọi cư dân.
Qua thời gian, các triều đại, các chế độ chính trị nhà nước, việc phân định này vừa được dựa trên những nguyên lí đúc rút từ kinh nghiệm quá khứ, vừa đáp ứng thực tế những thay đổi sống động qua mỗi thời kì lịch sử. Nhận thức được quá trình ấy cũng giúp ích nhiều cho những yêu cầu của công tác quản lí xã hội hiện tại. Trên phương diện ngôn ngữ cũng như khoa học quản lí, việc đúc rút kinh nghiệm của quá khứ trong định danh và phân định không gian hành chính rất có giá trị.
Một trong những nguồn tài liệu quan trọng liên quan đến lĩnh vực này hiện đang được lưu giữ tại các lưu trữ quốc gia trực thuộc ngành Nội vụ quản lí.
Gần đây, việc nghiên cứu địa danh hành chính rất được quan tâm trên cơ sở những thành tựu của các công trình nghiên cứu, thống kê, trong số đó có các ấn phẩm của ngành lưu trữ mà lần này, Trung tâm Lưu trữ quốc gia I cho ra mắt cuốn sách Địa danh hành chính Bắc Kì qua tài liệu và tư liệu lưu trữ thời kì thuộc địa.
Đây là tuyển tập các văn bản, tài liệu lưu trữ về địa danh và địa giới hành chính dưới thời Pháp thuộc ở các tỉnh Bắc Kì. Được sưu tập và biên soạn công phu, cuốn sách mà các bạn đang cầm trên tay là một công cụ tham khảo rất giá trị để tiếp cận các thông tin khai thác từ tài liệu lưu trữ đáng tin cậy, một cách có hệ thống liên quan đến địa danh hành chính của các tỉnh Bắc Kì trong thời kì lịch sử mang tính chất bản lề, chuyển từ thời kì quản lí mang tính chất truyền thống dưới thời quân chủ đến thời Pháp thuộc với những thay đổi rất cơ bản về nền tảng hạ tầng, kinh tế, văn hóa xã hội, cư dân và phương cách quản lí xã hội thuộc địa nhưng mang nhiều yếu tố hiện đại mà sau này chúng ta vẫn kế thừa một cách «có phê phán».
Với bố cục chặt chẽ và cách diễn đạt khoa học, lại tiếp cận được những nguồn sử liệu từ hệ thống lưu trữ đáng tin cậy… tôi tin rằng cuốn sách sẽ là sự bổ sung phong phú vào hiểu biết của chúng ta về hệ thống hành chính mà người Pháp đã xác lập trên đất nước ta trong một thời kì lịch sử quan trọng bởi những thay đổi mang giá trị kế thừa. Điểm đặc biệt nữa trong cuốn sách là bên cạnh nội dung tài liệu lưu trữ phong phú đã được dịch tóm tắt, các bản gốc tài liệu, bản vẽ…, một số danh mục các địa danh cụ thể (chữ Quốc ngữ, chữ Hán và chữ Pháp) cũng được giới thiệu tới độc giả trong cuốn sách. Nội dung cuốn sách được giới thiệu một cách khách quan từ thông tin tài liệu lưu trữ. Do vậy, chắc hẳn, đây sẽ là một trong các nguồn sử liệu quan trọng phục vụ các công trình nghiên cứu về địa chí nói chung và địa danh nói riêng.
Bên cạnh nhiều ưu điểm, cuốn sách khó tránh những thiếu sót và hạn chế nhất định, chủ yếu do chưa thể khai thác hết những giá trị vốn có của tài liệu lưu trữ cũng như những “khoảng trống” do mất mát, thiếu hụt của hệ thống lưu trữ lịch sử, và đương nhiên một phần do hạn chế khi xử lí những thông tin của một thời kì đã qua, ví như khi dịch những thuật ngữ hành chính vốn liên quan đến chữ Hán và tiếng Pháp đương thời. Các soạn giả và Trung tâm Lưu trữ quốc gia I mong mỏi được bạn đọc am hiểu đóng góp ý kiến.
Với những giá trị đó, tôi tin rằng cuốn sách Địa danh hành chính Bắc Kì qua tài liệu và tư liệu lưu trữ thời kì thuộc địa ra mắt sẽ góp phần cung cấp thêm một nguồn tư liệu hữu ích và được quý độc giả đón nhận nồng nhiệt.
