Tổ chức các đơn vị hành chính – lãnh thổ là một bộ phận của tổ chức cấu trúc hành chính nhà nước, thể hiện sự phân chia quyền lực giữa nhà nước trung ương với các cộng đồng lãnh thổ địa phương và là một vấn đề hết sức quan trọng của mỗi quốc gia, dân tộc. Việc điều chỉnh địa giới hành chính góp phần bảo đảm sự đoàn kết và tôn trọng truyền thống của nhân dân các dân tộc, bảo đảm sự chỉ đạo của cơ quan chính quyền được sát dân, sát cơ sở, nhạy bén, kịp thời và thuận tiện cho việc xây dựng lực lượng, củng cố quốc phòng, giữ vững an ninh chính trị và trật tự xã hội; bảo đảm điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế – xã hội của mỗi địa phương nói riêng và cả nước nói chung. Chính vì vậy, việc tìm hiểu quá trình thay đổi địa danh và địa giới của các đơn vị hành chính trong lịch sử để có thể định vị được một vùng địa lý hành chính, kinh tế, văn hóa, quân sự cũ so với ngày nay là một nhu cầu bức thiết và có tính thực tiễn quan trọng.
Trong lịch sử hàng nghìn năm đấu tranh xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước của dân tộc Việt Nam, cùng với những thay đổi về chính trị, kinh tế, xã hội thì những thay đổi về địa lý hành chính cũng rất phức tạp. Số lượng các đơn vị hành chính trực thuộc Trung ương và trực thuộc địa phương có sự thay đổi liên tục. Việc điều chỉnh địa giới hành chính các cấp dưới các triều đại phong kiến như: châu, quận, đạo, lộ, phủ, thừa tuyên, dinh, tỉnh, huyện, giáp, hương, trấn, tổng, lý, xã,… tùy theo từng giai đoạn hay trong lịch sử cận, hiện đại là sự thay đổi từ xã, huyện, tỉnh diễn ra liên tục và biến đổi không ngừng. Ngay cả tên riêng của các đơn vị hành chính cũng thay đổi nhiều lần.
Có thể nói, việc nghiên cứu, biên soạn về những thay đổi địa danh, địa giới hành chính Việt Nam trong lịch sử là một vấn đề rộng lớn, phức tạp nhưng có ý nghĩa quan trọng. Hiện nay ở nước ta chưa có nhiều công trình khoa học và các nhà khoa học chuyên sâu về lĩnh vực này, nhất là về mặt tư liệu thì những hồ sơ, tài liệu, văn bản ghi chép về địa danh, địa giới và những thay đổi của các đơn vị hành chính đang tản mạn, chưa được lưu giữ một cách khoa học và rất khó khăn trong việc khai thác.
Ấn phẩm Thành lập và thay đổi địa danh, địa giới đơn vị hành chính trong lịch sử Việt Nam (gồm 2 tập) của nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Ân là một công trình khoa học được biên soạn và khảo cứu đồ sộ, công phu, tổng hợp từ hàng nghìn tư liệu, tài liệu, văn bản pháp lý về sự phân chia địa giới nước Việt Nam thành các khu vực hành chính qua các thời kỳ, từ thời Hùng Vương dựng nước đến nay.
Ấn phẩm cung cấp những thông tin, kiến thức về tên gọi, lịch sử hình thành, phát triển, thay đổi, chia tách, sáp nhập của các đơn vị hành chính Việt Nam từ quá khứ đến hiện tại; là bộ sách công cụ tra cứu có giá trị, hữu ích, thuận tiện đối với các cơ quan, viện nghiên cứu, các chuyên gia, nhà khoa học trong lĩnh vực quản lý địa giới hành chính, các nhà hoạch định chính sách, nhà nghiên cứu về địa danh học; đặc biệt, đối với việc nghiên cứu, biên soạn địa chí và lịch sử quốc gia, địa phương.
Xin trân trọng giới thiệu bộ sách với bạn đọc.
Trương Hải Long
Thứ Trưởng Bộ Nội Vụ
