Giáo Sĩ Thừa Sai Và Chính Sách Thuộc Địa Của Pháp Tại Việt Nam (1857-1914)
“Chủ ý của tác giả trong quyển sách này là trích dẫn thật đầy đủ và thật sát nguyên văn những văn kiện lịch sử tìm được trong các văn khố của Pháp và căn cứ trên đó để trình bày cho độc giả một cái nhìn phân tích và tổng hợp. Không có một phương pháp nào trung thực hơn để học bài học của quá khứ bằng phương pháp đó: đưa ra những tư liệu chưa hề khám phá và nghe chúng tự kể lại giai đoạn thảm nhục nhất trong lịch sử Việt Nam.”
(Trích bài Tựa bằng tiếng Anh trong ấn bản do Yale Southeast Asia Studies xuất bản, 1990)
“Về mặt chính trị của vấn đề, đã có công trình rất đầy đủ của anh Cao Huy Thuầ Không phải vì chống học thuyết Thiên chúa giáo mà xảy ra những vụ tàn sát. Người Việt không có thái độ kỳ thị tôn giá Sự thực là một cuộc huynh đệ tương tàn vô nghĩa đã diễn ra có lợi cho thực dân, có hại cho dân tộc.”
(Phan Ngọc, Tiếp xúc văn hóa Việt Nam và Pháp, Đại Học Văn Hóa Hà Nội)
“Nhà sử học Cao Huy Thuần phân tích các giai đoạn kế tiếp nhau trong sự hợp tác giữa thừa sai và việc xâm chiếm thuộc địa, và chỉ rõ bằng cách nào họ đã đóng góp ngay cả vào việc hướng dẫn nó, dùng nó như là đòn bẩy để thiết đặt những cơ sở của họ ở Bắc Kỳ trong suốt những thập niên đầu của nền đô hộ Pháp.”
(Jean Michaud, French Missionary expansion in colonial UpperTonkin Journal of Southeast Asian Studies, June 2004)
“Trong một nghiên cứu quan trọng căn cứ trên việc sử dụng thấu đáo những tư liệu văn khố, Cao Huy Thuần đã biện luận một cách thuyết phục rằng sự bất bình lan rộng của nông dân đối với chính quyền phong kiến Việt Nam đã làm dễ dàng việc cải đạ Và như vậy, vào một thời điểm nguy kịch trong lịch sử Việt Nam, với quân đội Pháp đã sẵn sàng xâm chiếm và với một triều đình bị tê liệt giữa lo sợ bị xâm lăng và sự mất lòng tin của nông dân nổi loạn, nhiệt huyết của nông dân bị lệch phần nào vào một cuộc huynh đệ tương tàn giữa nông dân đạo và nông dân lương “trung thành”.”
(Christine p. White, French colonialism and the peasant question in Viet Nam The Viet Nam Forum, Winter-Spring 1986, Council on Southeast Asia Studies, Yale)
